Развој на дете со церебрална парализа
За многу родители, дијагнозата на церебрална парализа кај нивното дете е шок и носи многу прашања и грижи: Како ќе влијае на физичкиот и менталниот развој на моето дете? Што можеме да направиме за да му овозможиме активен и независен живот? Како ова ќе го промени нашиот семеен живот?
Со текот на времето, ќе откриете дека постојат бројни начини да го поддржите развојот на вашето дете. Ќе добиете стручна помош од тим на специјалисти од различни области, кои заедно ќе креираат соодветен план за третман и поддршка. Нивната цел е да ги ублажат постојните и потенцијалните ограничувања во движењето, а во тој процес значајна улога имаат и помагалата за невромобилност.
Рано лекување на подвижноста
Церебралната парализа не напредува, што значи дека оштетувањето на мозокот не се влошува со текот на времето. Сепак, телесните и психолошките последици можат да се влошат доколку не се започне со навремен и континуиран третман. Целта на третманот е да ги поттикне постоечките моторички способности и да ги ублажи последиците од состојбата.
Симптомите, односно физичките и менталните ограничувања, зависат од тоа кој дел од мозокот е зафатен и степенот на оштетување. Како што моторичкиот развој се разликува кај секое дете, така и кај децата со церебрална парализа секој случај е уникатен. Секое дете има специфични потешкотии во движењето и држењето на телото.
Телесниот развој е тесно поврзан со когнитивната зрелост, па затоа е клучно уште од најрана возраст целно да се третираат моторичките нарушувања. Физиотерапијата и помагалата за движење, како што се ортози, инвалидски колички, и помагала за одење и стоење, играат значајна улога во подобрување на мобилноста и квалитетот на животот.
Кои се причините за церебрална парализа?
За лекарите, пронаоѓањето на точната причина за церебралната парализа и утврдувањето на факторите на ризик што можеби придонеле за нејзината појава често претставува предизвик. Во многу случаи, невозможно е со сигурност да се утврди причината за раната повреда на мозокот.
Церебралната парализа кај децата може да има различни причини, а лекарите ја класифицираат според периодот кога настанала повредата на мозокот:
• Пренатално (пред раѓање) – Во повеќе од 50% од случаите, оштетувањето настанува за време на бременоста, најчесто како резултат на инфекција или недостаток на кислород. На пример, згрутчување на крвта (тромбоза) во крвен сад во мозокот може да го попречи протокот на крв и да доведе до оштетување.
• Перинатално (за време на породувањето) – Недостатокот на кислород при раѓањето може да предизвика оштетување на мозокот и да доведе до церебрална парализа.
• Постнатално (по раѓањето) – Во поретки случаи, повредата може да настане како последица на инфекција или друга состојба што влијае врз мозокот на новороденчето.
Спастичната парализа е најчестиот облик на церебрална парализа и се јавува кај 75-87% од сите случаи. Таа се карактеризира со постојана зголемена напнатост на одредени мускули, како што се рацете или нозете, што доведува до нивно неконтролирано собирање и го отежнува контролиранoто движење. Спастичноста, може да предизвика скратување на мускулите, тетивите и лигаментите, што резултира со ограничена подвижност на зглобовите, како коленото и неправилно поставување на екстремитетите.
Парализата може да биде еден од симптомите на церебралната парализа. Во медицината се прави разлика меѓу пареза и парализа. Лицата со пареза имаат ограничена подвижност и намалена мускулна сила, додека кај парализата има целосно губење на функцијата во погодениот дел од телото или екстремитетот.
Лекарите ја класифицираат парализата според нејзината локализација. Ако е зафатен само еден екстремитет (на пример, рака), состојбата се нарекува монопареза или моноплегија. Кога парализата ги зафаќа двете раце или двете нозе, се нарекува дипареза или диплегија. Доколку се погодени само двете нозе, терминот што се користи е парапареза или параплегија. Тетрапареза или тетраплегија се однесува на состојба во која сите четири екстремитети (двете раце и двете нозе) се парализирани. Кај хемипареза или хемиплегија, парализирана е само едната страна од телото – лева или десна.
Во зависност од степенот и локацијата на парализата, основните движења како седење или одење можат да бидат значително отежнати.
Дискинезијата е нарушување на движењето што може да зафати различни делови од телото. Кај лицата со церебрална парализа, се манифестира со неволни и неконтролирани движења, кои можат да бидат бавни и постепени или ненадејни и нагли. На пример, кај малите деца со дискинезија на рацете, честопати се забележува постојано отворање и затворање на дланките, што го отежнува држењето и фаќањето предмети, како што се чаша или играчка.
Овие движења можат да станат поизразени кога детето е возбудено или под стрес. Децата со дискинетичка церебрална парализа често имаат потешкотии со одржување на стабилноста на главата и горниот дел од телото поради ограничената контрола на мускулите. Во такви случаи, правилно прилагодена инвалидска количка со соодветни помагала за седење и позиционирање може да обезбеди дополнителна поддршка и да ја подобри стабилноста.
Атаксијата се дефинира како нарушување на координацијата на движењата, особено при одење. Децата со атаксична церебрална парализа имаат слаба мускулна контрола и потешкотии со рамнотежата. Често им се тресат рацете при фаќање предмети, а телото им се ниша додека стојат или одат со широко раздалечени нозе. При секој чекор, нивните нозе се движат неконтролирано нанапред.
Една од најчестите неправилни позиции кај децата со церебрална парализа е деформитетот на еквинус. Поради спастичноста на мускулите, врвот на стапалото е свртен надолу, што го отежнува застанувањето со целото стапало на земја. Ова доведува до тешкотии при постигнување исправена позиција и балансирање.
Децата со церебрална парализа понекогаш покажуваат одредени абнормалности во одењето. Едно е вкрстено одење, кое се карактеризира со притискање или вкрстување на колената и бутовите при одење. Бидејќи ногата не може толку лесно да се свитка со секој чекор, нозете се предолги за одење. За да се движи, детето мора да ги замавнуваат нозете настрана и напред, што го прави нивното одење да изгледа вкочането.
Одење со чучнување, е исто така честа абнормалност во одењето кај децата со церебрална парализа. Се карактеризира со одење со свиткани колена и колкови, што го исцрпува детето и повеќе ги оптоварува зглобовите.
Децата и возрасните со церебрална парализа често се жалат на болка, која најчесто произлегува од ограниченото движење, спастичноста или неправилното држење на телото. Болката најчесто се појавува во стапалата, колената и колковите, но може да влијае и на други делови од телото.
Можни се когнитивни и сензорни оштетувања, кои се манифестираат преку потешкотии во учењето, нарушувања во однесувањето или одложен развој на говорот кај децата. Дете со церебрална парализа може да има и оштетувања на слухот или видот. Покрај тоа, ЦП може да предизвика епилепсија или епилептични напади, кои се невролошко нарушување што предизвикува неконтролирани напади на поединечни мускули или на целото тело, често како резултат на прекумерна визуелна стимулација.
